Eind juni werd maar liefst 210 miljoen euro uit het Nationaal Groeifonds toegekend aan de uitvoering van het Maritiem Masterplan voor de ontwikkeling van ongeveer 40 klimaatneutrale schepen. De subsidieregeling wordt vanaf het tweede kwartaal in 2024 opengesteld. Dat is belangrijk, want sinds 1 januari 2024 is ook het Europese emissiehandelssysteem EU-ETS van kracht voor de zeevaart. Voor de laatste voorbereidingen ging de KVNR in het najaar het land in voor informatiebijeenkomsten met de leden over de invoering van EU-ETS. 

Daarmee liggen er dus krachtige prikkels om de vergroening van de Nederlandse vloot de komende jaren te versnellen. Ondanks de mooie toekenning van gelden voor de uitvoering van het Maritiem Masterplan, wordt aan de ‘CO₂-kant’ vanaf 2024 wel fors meer betaald voor zeetransport, juist door die ETS-verplichting. De KVNR zet zich aanvullend dan ook in voor een herinvestering van de EU-ETS-gelden voor een schone scheepvaart. Ook zal de KVNR blijven pleiten voor het verlagen van de drempelwaarde van 5.000 GT naar 400 GT.

Op het vlak van mondiale klimaatactie werd in juli 2023 een historisch akkoord bereikt. De verschillende landen in de Internationale Maritieme Organisatie van de VN kwamen een herziening overeen van de doelstellingen voor de reductie van broeikasgassen door de sector: netto nul uitstoot in of nabij 2050. Wat de KVNR betreft een goed resultaat dat internationaal het gelijke speelveld bevordert: iedereen moet aan het werk!

De steeds groenere en efficiëntere voortstuwing van zeeschepen is afhankelijk van de beschikbaarheid van voldoende groene energiedragers. In 2023 was de KVNR daarom nauw betrokken bij de ontwikkeling van een ‘Roadmap Brandstoftransitie’ onder regie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). De KVNR is ervan overtuigd dat er niet één silver bullet is, maar dat er meerdere oplossingen zullen zijn voor de diverse type schepen in verschillende marktsegmenten. Daarbij moet volgens de KVNR nadrukkelijk ook de toepassing van kernenergie worden onderzocht. 

Naast alle aandacht voor nieuwbouw en aanpassing van bestaande schepen moet, in het kader van klimaat en milieu, ook aandacht zijn voor het proces van ontmanteling. Zodra zeeschepen uit de vaart worden gehaald voor recycling, moet ontmanteling plaatsvinden op een manier die voor zowel mens als milieu verantwoord is. De KVNR is dan ook opgelucht dat het internationale Hongkongverdrag uit 2006 in juli 2023 eindelijk door voldoende landen is geratificeerd. Het verdrag treedt in 2025 in werking. Vanwege het internationale karakter van de bedrijfstak is mondiale regelgeving van groot belang. Het Hongkongverdrag illustreert dat goed.

Stimuleer de arbeidsmarkt voor zeevarenden 

In 2023 waren er zorgen over voldoende beschikbaarheid van gekwalificeerde zeevarenden, ook op de langere termijn. In 2023 heeft de KVNR zich met name gefocust op het tekort aan Nederlandse zeevarenden. Wanneer zij stoppen met varen, meestal na 5 à 7 jaar op zee, zijn deze zeevarenden van essentieel belang voor andere maritieme beroepen in Nederland. Daarbij moet bijvoorbeeld worden gedacht aan het rederijkantoor, maritiem onderwijs, scheepswerven, loodswezen. Naast instroom van nieuwe studenten in het maritieme onderwijs, is het ook van belang om huidige zeevarenden een blijvend perspectief te bieden op een maritieme carrière.

Momenteel zijn er 23.819 zeevarenden, waarvan 5.250 met een Nederlandse nationaliteit, werkzaam op de Nederlands gevlagde vloot. Deze cijfers komen voort uit het eerste uitgebreide onderzoek naar de demografische samenstelling van de bemanning op de Nederlands gevlagde vloot, dat de KVNR in de zomer van 2023 heeft uitgevoerd. 

Aantal zeevarenden op Nederlands gevlagde zeeschepen

De KVNR was en is bovendien nauw betrokken bij de ontwikkeling van een uitvoeringsprogramma van Nederland Maritiem Land om de maritieme arbeidsmarkt in Nederland te bevorderen. Daarnaast intensiveerde de KVNR de eigen initiatieven om de arbeidsmarkt te promoten. Door jongeren op allerlei manieren te helpen hun weg naar de maritieme opleidingen te vinden. Werken aan boord van zeeschepen betreft een bijzonder vak en vraagt tegelijkertijd veel van mensen.

Als maritiem land, met grote zeehavens, is Nederland een gastland voor veel buitenlandse zeevarenden. Om deze zeevarende ook aan de wal te kunnen ontvangen spelen zeemanshuizen een fundamentele rol. Zeemanshuizen functioneren als een ‘huiskamer’ waar de zeevarenden even weg kunnen zijn van hun werkplek, in contact kunnen komen met anderen en beschikken over allerlei recreatieve voorzieningen zoals sportfaciliteiten. De KVNR vindt daarom dat er een structurele financiering van de zeemanshuizen moet komen. De huidige financiering is namelijk niet toereikend. Rederijen dragen in de havens havengeld af en volgens de KVNR zou een klein deel van die afdracht kunnen worden ingezet voor de structurele financiering van de zeemanshuizen.

Op het vlak van wet- en regelgeving is vooral de nieuwe ‘Wet bemanning zeeschepen’ (Wbz) van belang. Er loopt al enige jaren een traject om de oude ‘Wet zeevarenden’ toekomstbestendig te maken. Het huidige voorstel is op dat vlak nog niet geoptimaliseerd in 2023, vooral als het gaat om de nationaliteitsvereiste van de kapitein aan boord van zeeschepen onder Nederlandse vlag. De KVNR roept de nieuwe Tweede Kamer met de sector in gesprek te gaan over de noodzakelijke aanpassingen.

Bevorder maritiem ondernemerschap voor de brede welvaart van Nederland 

Gedurende het jaar werkte de KVNR aan eigen voorzieningen op het gebied van datacollectie en -analyse. Eén van de opvallende ontwikkelingen was dat op peildatum 20 september 2023 minder dan de helft van de 2.583 zeeschepen onder Nederlands beheer onder de Nederlandse vlag voer (1.146). Hoewel reders Nederland weten te vinden voor maritiem ondernemerschap, lijkt het Nederlandse scheepsregister onvoldoende aantrekkelijk. Dat is zorgwekkend. 

In gesprek gaan met politici en bestuurders behoort tot de kerntaken van de KVNR als belangenbehartiger. Omdat er in 2023 Tweede Kamerverkiezingen werden gehouden, was er een uitgelezen kans om alle maritieme prioriteiten onder het voetlicht te brengen. Daarom organiseerde de KVNR in samenwerking met de Vereniging van Waterbouwers, de IRO en Netherlands Maritime Technology het Groot Maritiem Verkiezingsdebat onder leiding van Twan Huys. Speerpunt van de KVNR was daarbij de oproep tot oprichting van een maritieme autoriteit. Volgens de KVNR moet een sterke visie voor een aantrekkelijke Nederlandse maritieme sector ten grondslag liggen aan betrouwbaar beleid en uitstekende dienstverlening. 

Al eerder in het jaar werd erkend dat het maritieme ondernemerschap een duw in de rug nodig heeft, bijvoorbeeld met de aangenomen 'motie Stoffer' (SGP) in de Tweede Kamer over de uitbreiding van de tonnageregeling naar werkschepen. Tegelijkertijd bleek dat de sector zich schrap moet zetten voor het afschaffen van de in de volksmond bekende ‘fossiele subsidies’. De KVNR wil en kan dat best omarmen, mits er een doordacht plan ligt over de uitvoering ervan. Eenzijdig vanuit Nederland van koers veranderen, indien mogelijk, kan zowel kansen als risico's meebrengen voor de internationale concurrentiepositie van ondernemers in de zeevaart.

In Nederland moet het maritieme huis eerst op orde worden gebracht en een solide fundament krijgen om de Nederlandse reders voldoende perspectief te bieden. Een lange termijn gerichte visie voor de zeevaart voorkomt daarbij dat ondernemers die met enorme investeringen een koploperpositie nastreven, die investeringen niet kunnen terugverdienen door inconsistent overheidsbeleid. De houding ten aanzien van gaswasinstallaties of asbesthoudende pakkingen zijn duidelijke voorbeelden. Ook is het dan beter mogelijk om een programma op te zetten waarmee ongewenste regeldruk wordt aangepakt, waar werknemers en reders zelf in toenemende mate de dupe van worden. 

Met het uitbrengen van de sectoragenda voor de maritieme maakindustrie laat de overheid in 2023 zien dat er ruimte is voor sectorspecifieke initiatieven. Nu is het belangrijk dat wordt doorgepakt, ook voor de zeevaart.

De KVNR-Leden zijn gevestigd in heel Nederland

Wind in de zeilen! 

Tegen het einde van het jaar vonden de Tweede Kamerverkiezingen plaats met een uitkomst die onzekerheid brengt. Het formatieproces is nu in volle gang en de Nederlandse zeevaart hoopt dat snel een nieuw kabinet kan worden geïnstalleerd ten behoeve van stabiel en betrouwbaar landsbestuur. De uitdagingen op de drie bovenstaande thema’s zijn niet mals en verdienen uitgekiende lange termijnplannen. Tegelijkertijd liggen er grote kansen die we willen benutten. Daarbij is inachtneming van de internationale context waarin Nederland actief is belangrij, zoals de situatie in het Rode Zeegebied de afgelopen weken heeft laten zien.

We starten het nieuwe jaar dus met de opdracht: werk aan de winkel voor iedereen! En niet alleen in Nederland. Een mondiale sector als de zeevaart heeft, zoals eerder opgemerkt, bij voorkeur wereldwijd geldende regelgeving. En ook Europa zit niet stil. Met de Europese verkiezingen in juni 2024 kijken we voorzichtig vooruit naar opvolging van belangrijke stappen als het gaat om strategische autonomie, modal shift naar water, maritieme veiligheid en meer. De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders neemt daarbij graag haar verantwoordelijkheid als branchevertegenwoordiger van en samenwerkingspartner voor de Nederlandse zeescheepvaart, zoals het een 'paraplu'-organisatie betaamt. 

De KVNR bezocht in 2023 vanzelfsprekend zoveel mogelijk leden, zo voer Bart van Bemmelen mee met Hartman Seatrade