Satellietcommunicatie is essentieel voor de veiligheid van schepen op zee. Voor satellietcommunicatie wordt gebruik gemaakt van diverse frequentiebanden. De C-band heeft een frequentiegebied van 3,4 tot 7,0 GHz en wordt o.a. gebruikt voor nood- spoed- en veiligheidsberichten van schepen.

In Nederland staat in Burum  een satellietgrondstation dat in de 3,5 GHz-frequentieband de signalen van de C-band-satellieten ontvangt en doorstuurt aan netwerken op land. De Europese Unie heeft de 3,5 GHz-band aangewezen voor de uitrol van de draadloze 5G-breedbandnetwerken in Europa.

De Nederlandse redersvereniging (KVNR) begrijpt het belang van de uitrol van 5G. Tegelijkertijd is de KVNR bezorgd dat door een vrijgave van de 3,5 GHz-frequentieband zonder nadere maatregelen de voor de veiligheid van de scheepvaart essentiële satellietcommunicatie in gevaar komt. Zeker gezien de ontwikkeling van autonoom varende schepen, waar uitval of verstoring van satellietcommunicatie tot rampen kan leiden.

In het Internationaal Verdrag voor de beveiliging van mensenlevens op zee (‘SOLAS-verdrag’), hoofdstuk IV (radioverbindingen), deel B (verplichtingen van verdragsluitende landen), voorschrift 5 (voorzieningen voor radiocommunicatiesystemen) staat dat “elke Verdragsluitende Regering zich ertoe verbindt, naar zij praktisch en noodzakelijk acht, hetzij individueel hetzij in samenwerking met andere Verdragsluitende Regeringen, passende voorzieningen aan wal te treffen voor radiocommunicatiesystemen via de ruimte of via de aarde (..).”

In overweging 11 van uitvoeringsbesluit 2019/235/EC is bepaald dat “het rechtskader voor het gebruik van de 3 400-3 800 MHz-frequentieband zoals vastgelegd bij Beschikking 2008/411/EG ongewijzigd moet blijven in termen van de garantie op voortgezette bescherming binnen de band van andere bestaande diensten dan terrestrische elektronische communicatienetwerken. Met name moeten grondstations voor vaste satellietdiensten (ruimteaarde), als ze in de band behouden blijven, voortgezette bescherming krijgen door passende coördinatie tussen deze systemen en draadloze breedbandnetwerken die op nationaal niveau en ad-hoc worden beheerd."

In EU-uitvoeringsbesluit 2014/276/EU staat dat “de bestaande inzet van diensten niet mag worden geraakt”, wanneer een EU-lidstaat machtigen verleent voor het gebruik van de 3400-3800 MHz-frequentieband. Artikel 2 benoemt “de onverminderde bescherming en de voortgezette exploitatie van ander bestaand gebruik in de band.”

De KVNR roept het ministerie van Economische Zaken en Klimaat ertoe op om bij de uitrol van het 5G-netwerk in Nederland en de wijziging van het Nationaal Frequentieplan recht te doen aan het EU-uitvoeringsbesluit 2014/276/EU waarin staat dat ander bestaand gebruik van dezelfde frequentieband als 5G beschermd en voortgezet moet worden.

De maritieme satellietcommunicatie voor de internationale zeescheepvaart mag niet in gevaar komen. Nederland moet daarom eerst – zoals de EU verlangt - alles in het werk stellen om ruimte op de 5G-frequentieband te blijven geven voor het satellietgrondstation in Burum (co-existentie) of – als het echt niet anders kan - een verhuizing van het satellietgrondstation van Inmarsat naar een andere, geschikte plek in Europa regelen.

De staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat heeft op 17 december 2020 in een Kamerbrief de Tweede Kamer geïnformeerd over de verdeling van de 3,5 GHz-frequentieband. In deze brief onderkent de staatssecretaris enerzijds dat de afwikkeling van het maritieme nood-, spoed- en veiligheidsverkeer door Inmarsat essentiële communicatie is. Anderzijds wijst de staatssecretaris op de eigen verantwoordelijkheid van Inmarsat voor de continuïteit van zijn dienstverlening.

Hiermee lijkt alles te moeten wijken voor de uitrol van 5G in Nederland, ook het internationale nood- spoed- en veiligheidsverkeer voor zeeschepen. De KVNR vindt het teleurstellend dat een technische haalbare oplossing om 5G als nieuwkomer naast de huidige gebruiker Inmarsat te laten bestaan, wordt genegeerd. Op deze manier hebben Inmarsat en de zeescheepvaart het nakijken, waarbij de indruk wordt gewekt dat Inmarsat het zelf maar moet uitzoeken. Nog sterker: Inmarsat moet zo snel mogelijk verhuizen uit Nederland, “om te voorkomen dat op 1 september 2022 Inmarsat interferentie zou geven in de band voor 5G mobiele communicatie”.

Op 15 januari 2021 hebben enkele Tweede Kamerfracties schriftelijke vragen over deze Kamerbrief ingebracht. De zorgen die de KVNR heeft zijn in deze vragen meegenomen. Op 26 februari 2021 heeft de staatssecretaris antwoorden gegeven op de gestelde Kamervragen. Antwoorden die de KVNR niet geruststellen.

In februari 2021 heeft de Internationale Maritieme Satellietorganisatie (IMSO) de zorgelijke situatie in Nederland aangaande Inmarsat en 5G onder de aandacht van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) gebracht.

Op 30 juni 2021 heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Rotterdam, na een verzoek van Inmarsat om een voorlopige voorziening te treffen, een wijziging van het Nationaal frequentieplan 2014 geschorst. De voorzieningenrechter dringt erop aan dat de staatsecretaris van Economische Zaken en Klimaat spoedig in overleg gaat met Inmarsat en andere partijen om tot een oplossing te komen die de nood-, spoed- en veiligheidscommunicatie waarborgt. Als geen oplossing wordt gevonden, acht de voorzieningenrechter de kans groot dat de rechtbank het bestreden besluit in de hoofdzaak zal vernietigen. Daarom schorst hij het besluit van de staatsecretaris tot die uitspraak in de hoofdzaak.

In december 2021 heeft de ministerraad een adviescommissie ingesteld.

Op 12 mei 2022 heeft de adviescommissie een advies uitgebracht aan de minister van EZK. De commissie adviseert dat Inmarsat zijn specifieke diensten in de 3,5 GHz-frequentieband verplaatst naar een door hen voorziene locatie in Griekenland. De commissie geeft aan dat de conclusies worden gesteund door het betrokken satellietbedrijf en de huidige mobiele telecomaanbieders.

Op 8 juli 2022 heeft de minster van Economische Zaken en Klimaat haar appreciatie van het advies van de adviescommissie gegeven. Het komt er daarin op neer dat de minister het advies opvolgt. Inmarsat kan haar NSV-communicatie in de 3,5 GHz-band via Burum blijven aanbieden totdat het nieuwe grondstation van Inmarsat in Griekenland in gebruik is genomen. De datum van 1 januari 2024 is de streefdatum voor de ingebruikname van het nieuwe grondstation. De minister geeft aan dat het belangrijk dat in ieder geval de vergunning voor Inmarsat is verkregen van de Griekse autoriteiten, en onherroepelijk is. Ook geeft de minister aan dat het nodig is om te voorzien in een vangnet als mitigerende maatregel voor de migratie. Dit is om eventuele onvoorziene ontwikkelingen en omstandigheden waar Inmarsat onverhoopt tegen aanloopt te kunnen opvangen, in geval deze ertoe zouden leiden dat Inmarsat haar verhuizing op 1 januari 2024 nog niet kan voltooien.

Een verhuizing van het satellietgrondstation van Burum naar Griekenland leek tot voor kort dus de oplossing te zijn. Er lijkt echter een patstelling te zijn ontstaan vanwege de looptijd van de vergunning die de Griekse telecomautoriteit aan Inmarsat heeft gegeven. Terwijl de minister doorpakt en heeft besloten om de frequentieruimte die in de 3,5 GHz-band nu nog is aangewezen voor satellietcommunicatie ten behoeve van de afwikkeling van het NSV-verkeer per 1 februari 2024 te laten vervallen.

De KVNR staat op het standpunt dat deze patstelling en dit besluit van de minister de maritieme satellietcommunicatie en daarmee de veiligheid van schepen op zee niet in gevaar mag brengen.

Op 16 augustus 2023 heeft de minister van Economische Zaken en Klimaat in een brief met beslisnota aan de vaste commissie voor Economische Zaken in de Tweede Kamer een reactie gegeven op het verzoek om de vaste commissie te informeren over de stand van zaken betreffende de onderhandelingen Inmarsat en de gesprekken met de Griekse overheid.

Inmarsat was aanvankelijk bang dat het in Griekenland, de beoogde nieuwe locatie voor het grondstation dat ‘Burum’ vervangt, al na een paar jaar zou moeten verhuizen. Maar na veelvuldig overleg met EZK en de Griekse telecomautoriteiten heeft Inmarsat nu voldoende garanties dat het de noodsignalen tien jaar lang ongehinderd kan ontvangen in Griekenland.

Na een jarenlange discussie is de maritieme satellietcommunicatie voor o.a. nood- spoed- en veiligheidsberichten voor de internationale zeescheepvaart nu veiliggesteld.