Satellietcommunicatie is essentieel voor de veiligheid van schepen op zee. Voor satellietcommunicatie wordt gebruik gemaakt van diverse frequentiebanden. De C-band heeft een frequentiegebied van 3,4 tot 7,0 GHz en wordt o.a. gebruikt voor nood- spoed- en veiligheidsberichten van schepen.

In Nederland staat in Burum  een satellietgrondstation dat in de 3,5 GHz-frequentieband de signalen van de C-band-satellieten ontvangt en doorstuurt aan netwerken op land. De Europese Unie heeft de 3,5 GHz-band aangewezen voor de uitrol van de draadloze 5G-breedbandnetwerken in Europa.

In het Internationaal Verdrag voor de beveiliging van mensenlevens op zee (‘SOLAS-verdrag’), hoofdstuk IV (radioverbindingen), deel B (verplichtingen van verdragsluitende landen), voorschrift 5 (voorzieningen voor radiocommunicatiesystemen) staat dat “elke Verdragsluitende Regering zich ertoe verbindt, naar zij praktisch en noodzakelijk acht, hetzij individueel hetzij in samenwerking met andere Verdragsluitende Regeringen, passende voorzieningen aan wal te treffen voor radiocommunicatiesystemen via de ruimte of via de aarde (..).”

In overweging 11 van uitvoeringsbesluit 2019/235/EC is bepaald dat “het rechtskader voor het gebruik van de 3 400-3 800 MHz-frequentieband zoals vastgelegd bij Beschikking 2008/411/EG ongewijzigd moet blijven in termen van de garantie op voortgezette bescherming binnen de band van andere bestaande diensten dan terrestrische elektronische communicatienetwerken. Met name moeten grondstations voor vaste satellietdiensten (ruimteaarde), als ze in de band behouden blijven, voortgezette bescherming krijgen door passende coördinatie tussen deze systemen en draadloze breedbandnetwerken die op nationaal niveau en ad-hoc worden beheerd."

In EU-uitvoeringsbesluit 2014/276/EU staat dat “de bestaande inzet van diensten niet mag worden geraakt”, wanneer een EU-lidstaat machtigen verleent voor het gebruik van de 3400-3800 MHz-frequentieband. Artikel 2 benoemt “de onverminderde bescherming en de voortgezette exploitatie van ander bestaand gebruik in de band.”

Nederland kan daarom als partij bij het internationale SOLAS-verdrag en als toonaangevende IMO-lidstaat (IMO-raadslid) en als EU-lidstaat de adequate werking van het satellietgrondstation in Burum niet in gevaar brengen.

Wat is de oplossing?

De KVNR roept het ministerie van Economische Zaken en Klimaat ertoe op om bij de uitrol van het 5G-netwerk in Nederland en de wijziging van het Nationaal Frequentieplan recht te doen aan het EU-uitvoeringsbesluit 2014/276/EU waarin staat dat ander bestaand gebruik van dezelfde frequentieband als 5G beschermd en voortgezet moet worden.

De maritieme satellietcommunicatie voor de internationale zeescheepvaart mag niet in gevaar komen. Nederland moet daarom eerst – zoals de EU verlangt - alles in het werk stellen om ruimte op de 5G-frequentieband te blijven geven voor het satellietgrondstation in Burum (co-existentie) of – als het echt niet anders kan - een verhuizing van het satellietgrondstation van Inmarsat naar een andere, geschikte plek in Europa regelen.

Hiermee lijkt alles te moeten wijken voor de uitrol van 5G in Nederland, ook het internationale nood- spoed- en veiligheidsverkeer voor zeeschepen. De KVNR vindt het teleurstellend dat een technische haalbare oplossing om 5G als nieuwkomer naast de huidige gebruiker Inmarsat te laten bestaan, wordt genegeerd. Op deze manier hebben Inmarsat en de zeescheepvaart het nakijken, waarbij de indruk wordt gewekt dat Inmarsat het zelf maar moet uitzoeken. Nog sterker: Inmarsat moet zo snel mogelijk verhuizen uit Nederland, “om te voorkomen dat op 1 september 2022 Inmarsat interferentie zou geven in de band voor 5G mobiele communicatie”.

Op 15 januari 2021 hebben enkele Tweede Kamerfracties schriftelijke vragen over deze Kamerbrief ingebracht. De zorgen die de KVNR heeft zijn in deze vragen meegenomen.

Op 26 februari 2021 heeft de staatssecretaris antwoorden gegeven op de gestelde Kamervragen. Antwoorden die de KVNR niet geruststellen.

In februari 2021 heeft de Internationale Maritieme Satellietorganisatie (IMSO) de zorgelijke situatie in Nederland aangaande Inmarsat en 5G onder de aandacht van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) gebracht.

Op 30 juni 2021 heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Rotterdam, na een verzoek van Inmarsat om een voorlopige voorziening te treffen, een wijziging van het Nationaal frequentieplan 2014 geschorst. De voorzieningenrechter dringt erop aan dat de staatsecretaris van Economische Zaken en Klimaat spoedig in overleg gaat met Inmarsat en andere partijen om tot een oplossing te komen die de nood-, spoed- en veiligheidscommunicatie waarborgt. Als geen oplossing wordt gevonden, acht de voorzieningenrechter de kans groot dat de rechtbank het bestreden besluit in de hoofdzaak zal vernietigen. Daarom schorst hij het besluit van de staatsecretaris tot die uitspraak in de hoofdzaak.

In december 2021 heeft de ministerraad een adviescommissie ingesteld.

Op 12 mei 2022 heeft de adviescommissie een advies uitgebracht aan de minister van EZK. De commissie adviseert dat Inmarsat zijn specifieke diensten in de 3,5 GHz-frequentieband verplaatst naar een door hen voorziene locatie in Griekenland. De commissie geeft aan dat de conclusies worden gesteund door het betrokken satellietbedrijf en de huidige mobiele telecomaanbieders.